زمانیکه محتوای درون یک صفحه تغییر کوچکی پیدا می‌کرد، مرورگر کاربر همه اطلاعات را از درون سرور واکشی می‌کرد که این فرآیند اتلاف وقت کاربر و مصرف بیش از اندازه ترافیک اینترنتی را برای کاربر به همراه داشت. تا اینکه نزدیک به شش سال بعد در حدود سال‌های 1995 مرورگر اینترنت اکسپلورر برچسبی به‌نام iframe را برای بارگذاری غیرهمزمان داده‌ها معرفی کرد. در خلال این سال‌ها فناوری‌های مختلفی برای بهبود این فرایند ارائه شدند تا اینکه در سال 2005 تیم باشگاهی آژاکس به رهبری جسی جیمز گارت در مقاله‌ای تحت عنوان رویکردی جدید در برنامه‌های وب به معرفی این فناوری و به پیش بینی آینده‌ای پرداخت که قابلیت‌های برنامه‌های وب همانند برنامه‌های دسکتاپ خواهد شد. AJAX سرنام Asynchronous Javascript XML است. AJAX را مجموعه‌ای از فناوری‌های طراحی وب یکپارچه پدید آورده‌اند که در سمت کلاینت برای ساخت سریع‌تر، بهتر و ارتباط متقابل برنامه‌های وب غیرهمزمان از XML،HTML،CSS استفاده می‌کنند. این موتور AJAX است که توانایی اداره کردن درخواست‌ها و همچنین توانایی نگه‌داری حجم زیادی از اطلاعات را دارد در نتیجه به برنامه‌ها و کاربران اجازه دسترسی غیرهمزمان و مستقل و دریافت هر واکنشی از سرور را می‌دهد. این فرآیند از طریق شی XMLHttpRequest انجام می‌شود. این شی به منظور بازیابی غیرهمزمان داده‌ها به کار گرفته می‌شود.
فناوری‌های به‌کار رفته در Ajax
اصلی‌ترین نکته‌ایی که در ارتباط با آژکس/ایجکس لازم است به آن اشاره داشته باشیم به خاطر داشته باشید که AJAX یک زبان برنامه‌نویسی یا یک فناوری نیست. AJAX را مجموعه‌ای از فناوری‌هایی که در طراحی برنامه‌های وب مورد استفاده قرار می‌گیرند ساخته‌اند. فناوری‌های به‌کار رفته در AJAX به شرح زیر هستند:
XML : وظیفه ذخیره‌سازی و تبادل داده‌ها را برعهده دارد. البته توجه داشته باشید که امکان به‌کارگیری سایر فناوری‌های موجود همچون JSON نیز وجود دارد. توسعه‌دهندگان بیشتر از JSON استفاده می‌کنند.
XMLHttpRequest object : به داده‌ها اجازه می‌دهد به صورت غیرهمزمان به کار گرفته شوند.
XSLT : محتوای درون XML را به XHTML تغییر می‌دهد.
XHTML : در ارتباط با رابط کاربری به کار گرفته می‌شود.
CSS :برای سبک‌بندی محتوای فرمت XHTML درون برنامه کاربردی استفاده می‌ود.
Javascript : وظیفه یکپارچه‌سازی را عهده‌دار است. جاوااسکریپت اجازه بارگذاری و دستکاری داده‌ها و مقداردهی اولیه ارتباط میان سرویس‌گیرنده و سرویس‌دهنده را عهده‌دار است. به عبارت دیگر همه عناصر را به یکدیگر گره می‌زند.
شی XMLHttpRequest چیست؟
شی XMLHttpRequest یک اکستنشن بوده و به عنوان هسته اصلی برنامه‌نویسی Ajax عمل می‌کند. مرورگرها به روش‌های مختلفی از این شی پشتیبانی می‌کنند. این شی به صفحات وب اجازه می‌دهد از طریق کدهای سمت کلاینت درخواست‌هایی را برای سرویس‌دهنده ارسال کرده و داده‌هایی را دریافت کنند. داده‌های دریافتی توسط این شی پردازش می‌شوند. از خصوصیات جالب می‌توان به محدود نبودن به XML و توانایی کار با انواع مختلف اسناد اشاره کرد.
عملکرد Ajax به چه صورتی است؟
1. ابتدا رویدادی توسط کاربر در مرورگرش ایجاد می‌شود.
2. نتیجه این فرایند ساخت یک شی از نوع XMLHttpRequest است.
3. شی ساخته شده با اطلاعات لازم پیکربندی می‌شود.
4. با تنظیم این شی به حالت غیرهمزمان، درخواستی به‌صورت غیرهمزمان به سرور ارسال می‌شود.
5. وب سرور درخواست را دریافت کرده، آن‌را پردازش کرده و نتیجه را در قالب شی‌ای از نوع XML یا JSON بر می‌گرداند.
6. شی HttpRequest نتیجه را دریافت کرده تابع بازگشتی را که وظیفه ایجاد یک درخواست غیرهمزمان دارد را فراخوانی کرده و نتیجه را پردازش می‌کند.
7. در آخرین مرحله ساختار HTML صفحه به‌روزرسانی می‌شود.
مزایای به‌کارگیری Ajax در چیست؟
برنامه‌های وبی که از فناوری AJAX استفاده می‌کنند از قابلیت‌ها و خصوصیات زیر بهره می‌برند:
افزایش کارایی کلی یک وب سایت
به حداقل رساندن اطلاعات ارسالی و دریافتی از سرور
عدم نیاز به به‌روزرسانی و دانلود کل یک صفحه که در این حالت تنها بخش تغییر یافته‌ای از صفحه به‌روزرسانی می‌شود.
پشتیبانی توسط مرورگرهای مطرح، به دلیل اینکه مرورگرهای امروزی از انواع مختلفی از قابلیت‌های جدید پشتیبانی می کنند و آژاکس نیز بر مبنای این فناوری‌ها کار می‌کند در نتیجه به راحتی از سوی مرورگرها تشخیص داده می‌شود.
ایجکس بهبود کارایی فرم‌های تصدیق هویت در برنامه‌های ASP.Net را به همراه دارد.
از آنجایی که در برنامه‌نویسی وب مدل استاندارد پردازش کردن کنترل‌ها و صفحات در برنامه‌های ASP.Net از انعطاف‌پذیری فوق‌العاده و توسعه‌یافته‌ای برخوردار است، آژاکس مفهوم جدیدی به‌نام کنترل‌های توسعه یافته را ارائه کرد. این کنترل‌های توسعه یافته به‌عنوان یک ضمیمه در زمان اجرا به کنترل‌های سمت سرور الصاق شده و ظاهر و رفتار جدیدی را به کنترل‌ها در سمت کلاینت می‌دهند. در بیشتر مواقع کنترل‌های توسعه یافته توانایی فراخوانی سرویس‌های از پیش تعریف شده‌ای را برای دریافت داده‌ها دارند.
AJAX قادر است فراخوانی‌های غیرهمزمان روی وب سرور را ایجاد کند. در نتیجه مرورگر کلاینت درگیر حالت انتظار برای دریافت همه داده‌ها نخواهد بود.